separate
Lestarikan Budaya dan Bahasa Daerah Cirebon Dengan mengeksplorasi Kekayaan Ragam Budaya Cirebon
banner ad
logo
yudi sayidi, S.PdI,_smpn1awn.blogspot.com

FRASA



Frasa
1. Pengertosan Frasa
Frasa nggih niku satuan gramatik minangka unsur klausa kang mangadeg saking kalih tembung atanapi langkung kang mboten nglangkungi setunggal fungsi lan sifate mboten predikatif.
Umpamie :
Bapa kula siweg maos majalah teng kursi males
Ukara teng inggil punika gadah tigang frasa, nggih niku bapa kula, siweg maos, lan teng kursi males.
2. Sifat Frasa
Unggal unsur basa gadah sifat saluyu kaliyan karakteristike piyambek-piyambek, mekaten ugi kaliyan frasa. Anapon sifat frasa kang dimaksad nggih niku kados teg andap puniki.
a. Frasa ngrupiaken satuan gramatik minangka unsur klausa kang mangadeg saking kalih tembung atanapi langkung.
b. Frasa ngrupiaken unsur gramatik kang mboten nglangkungi wates fungsi, maksade frasa punika wonten teng selebeteng setunggal fungsi, nggih niku fungsi subjek, perdikat, objek, pengajeg (pelengkap), atanapi keterangan.
3. Penjenisan Frasa
dumasar saking distribusi unsur-unsur tembunge, frasa saged digolongaken dados kalih golongan, nggih niku golongan frasa endosentrik lan golongan frasa eksosentris.
a. Frasa Endosentrik
Frasa endosentrik nggih niku frasa kang gadah distribusi kang sami kaliyan unsur-unsure, mbuh sedanten unsure, setunggal unsure, atanapi sebagian unsure kemawon.
Umpamie :
Mahasiswa siweg maos buku enggal teng perpustakaan.
Ukara teng inggil punika gadah tigang frasa, nggih niku siweg maos, buku enggal, lan teng perpustakaan. Saking frasa-frasa wau, kang kelebet teng golongan frasa endosentris nggih niku frasa siweg maos kaliyan frasa buku enggal keranten kekalih frasa punika gadah distribusi kang sami kaliyan unsur-unsure. Persamian distribusi punika saged katingal saking jajaran kados teng andap puniki.
mahasiswa siweg maos buku enggal teng perpustakaan
mahasiswa – maos buku – teng perpustakaan
Aspek siweg lan enggal teng ukara punika saged dibucal. Sedeng frasa teng perpustakaan setunggal unsure mboten saged dibucal. Keranten mengkine ukara punika mboten gadah artos punapa-punapa. Kemumkinane kados ukara teng andap puniki.
mahasiswa siweg maos buku enggal teng perpustakaan
mahasiswa – maos buku – teng perpustakaan
mahasiswa siweg maos buku enggal teng -*)
mahasiswa siweg maos buku enggal perpustakaan -*)
b. Frasa Eksosentrik
Frasa eksosentris nggih niku frasa kang mboten gadah disribusi kang sami kaliyan sedanten atapi setungal unsure.
Umpamie :
Mahasiswa siweg maos buku enggal teng perepustakaan.
Kang kelebet teng golongan frasa eksdosentris teng ukara teng inggil punika nggih niku frasa teng perpustakaan, seranten kekalihe mboten saged dipisahaken. Kebotenwontenan persamian distribusi punika saged katingal saking jajaran ukara teng andap puniki.
mahasiswa siweg maos buku enggal teng perpustakaan
mahasiswa siweg maos buku enggal teng –––
atanapi
mahasiswa siweg maos buku enggal ––– perpustakaan
4. Penggolongan Frasa Endosentris
Frasa endosentris saged digolongaken dados tigang gongan frasa, nggih niku frasa endosentris koordinatif, frasa endosentris atributif, lan frasa endosentris apositif.
a. Frasa Endosentris koordinatif
Frasa endosntris koordinatif nggih niku frasa kang mangadeg saking unsur- unsur kang setingkat. Kesetingkatan punika saged dibuktosaken kaliyan wontene kemumkinan antawis unsur-unsur punika dihubungaken kaliyan konjungsi lan atanapi atanapi.
Umpamie :
griya pekarangan : griya lan pekarangan / griya atanapi pekarangan
laki rabi : laki lan rabi / laki atanapi rabi
mama mimi : mama lan mimi / mama atanapi mimi
b. Frasa Endosentris Atributif
Frasa endosentris atributif ngrupiaken frasa kang mangadeg saking unsur-unsur kang mboten setata atanapi undag-undagan. Tembung kang setunggal ngrupiaken tembung pokok sedeng tembung kang sanese ngrupiaken atribut. Unsur-unsur punika mboten saged dihubungaken kaliyan konjungsi lan atanapi atanapi.
Umpamie :
pembangunan gangsal naun mboten mumkin pembangunan lan gangsal naun
sekolah dasar mboten mumkin sekolah atanapi dasar
gedung anyar mboten mumkin gedung lan anyar
tiyang punika mboten mumkin tiyang atanapi punika
dalu nikiyen mboten mumkin dalu lan nikiyen
siweg blajar mboten mumkin siweg atanapi blajar
Bentuk naun, dasar, anyar, punika, nikiyen, lan siweg, ngrupiaken atribut saking gangsal, sekolah, gedung, tiyang, dalu, lan blajar.
c. Frasa Endosentris Apositif
Frasa endosentris apositif nggih niku frasa kang unsur-unsure mboten saged dihubungaken kaliyan tembung lan atanapi atanapi lan secara gramatik unsur kang setunggal sami kaliyan unsur sanese.
Umpamie :
Susilo Bambang Yudhoyono Presiden Republik Indonesia siweg teng luar negri.
Susilo Bambang Yudhoyono –– siweg teng luar negri.
–– Presiden Republik Indonesia siweg teng luar negri.
Secara semantik, unsur Susilo Bambang Yudhoyono sami kaliyan unsur Presiden Republik Indonesia. Susilo Bambang Yudhoyono ngrupiaken unsur pusat, sedeng Presiden Republik Indonesia ngrupiaken aposisi.
Umpamie :
Ahmad, anak Pak Sastro
Bandung, Kota Kembang
Indonesia, getih daging kula
Dedi Supardi, Bupati Cirebon
5. Dumasar persamian distribusi golongan atanapi kategori tembunge
Dumasar persamian distribusi golongan atanapi kategori tembunge, frasa saged dibentenaken dados gangsal golongan, nggih niku frasa nominal, frasa verbal, frasa wilangan, frasa keterangan, lan frasa ajeng.
a. Frasa Nominal (FN)
Frasa nominal nggih niku frasa kang gadah distribusi kang sami kaliyan golongan nominal.
Umpamie :
piyambeke tumbas rasukan enggal
mahasiswa lami siweg ngawasi pembangunan gedung sekolah
piyambeke guru kang bijaksana
kapal mabur punika tibel
1) Secara kategorial
Secara kategorial, frasa nominal mumkin diwangun dening konstruksi :
a) N dikintil N,
Umpamie :
griya pekarangan
kakang kula
gedung sekolah
b) N dikintil V,
Umpamie :
mahasiswa enggal
acara pamungkas
griya risak
c) N dikintil Wil,
Umpamie :
tiyang kalih
endog telu
sawah limang bau
d) N dikintil Ket,
Umpamie :
koran wingi sore
wong mau
sega mau awan
e) N dikintil frasa ajeng,
Umpamie :
beras sing Cianjur
kiriman nggo adi
pengabdian teng sultan
f) N diului Wil
Umpamie :
kalih tiyang
tigang griya
limang kodi sate
g) N diului sandang
Umpamie :
Si Unyil
Sang Kancil
Sri Sultan
Kang Kemod
Mang Daspan
h) N diului kang /sing
Umpamie :
kang kiyen buku isun
kang kuen bapae Mamat
sing kaen mobil sedan
sing watu ali-alie isun
i) V diului kang / sing
Umpamie :
kang arep ngajar
kang bli mungga kelas
sing lagi nangis
sing nembang
j) Wil diului kang / sing
Umpamie :
kang rong lembar
kang pitung iji
sing nem karung
sing limang perkara
k) kang / sing dikintil Ket
Umpamie :
kang wingi sore
kang mau
sing isuk
sing minggu buri
l) kang / sing dikintil frasa ajeng
Umpamie :
kang ning Cerbon
kang sing Cianjur
sing kanggo Ahmad
2) Hubungan makna Antarunsur Frasa Nominal
Dumasar asil saking penelitian, frasa nominal gadah hubungan makna kados teng andap puniki.
a) Penjumlahan
Umpamie :
laki (lan) rabi
nusa (lan) bangsa
pendidikan (lan) latihan
b) Pemilihan
Umpamie :
Senin atawa Selasa
mama tah mimi
kien atanapi ngko esuk
c) Kesamian
Umpamie :
Bapak SBY, Presiden RI
Hafizh, mahasiswa fakultas kedokteran
Gajah Mada, pemersatu Nusantara
d) Penerang
Umpamie :
buku (kang) bagus
umah (sing) anyar
mahasiswa jurusan kedokteran
e) Pewates
Umpamie :
buku sejarah
Kota Cerbon
bangunan anyar iku
f) Penemtos
Umpamie :
pekarangan wiyar puniku
murid kang wekel ika
bangunan ruwag iki
g) Jumblah
Umpamie :
limang kilo trigu
rong liter lenga lantung
telung lembar godong salam
h) Jejuluk
Umpamie :
Hajah Ruwiyah
Kapten Wawan
Guru Tini
Ki Syekh Benting
Pangeran Ahmad
b. Frasa Verbal (FV)
Frasa verbal nggih niku frasa kang gadah distribusi kang sami kaliyan golongan verbal.
Umpamie :
Nissa siweg blajar Matematika
Hafizh mboten doyan duren
Aqshal dereng tumbas buku
1) Hubungan makna Antarunsur Frasa verbal
Dumasar asil saking penelitian, frasa verbal gadah hubungan makna kados teng andap puniki.
a) Keasringan
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna keseringan ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken intensitas setunggale tiyang selebete nglampahaken panggawe, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean tembung ngalami, arang-arang, kadang-kadang, sering, tansah, ora ilok, lan panunggalane.
Umpamie :
ngalami bli munggah kelas
arang-arang teka
kadang-kadang mbolos
sering males
tansah sulaya jangji
b) Kepengenan
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna kepengenan ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken ajengan setunggale tiyang kangge nglampahaken panggawe, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean tembung arep, pengen, kepengen, bade, pareng, ajeng, lan panunggalane.
Umpamie :
pengen blajar
arep geburan
kepengen mangan
bade kesah
ajeng tumbas
pareng dahar
c) kudu/kewajiban
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna kedah/ kewajiban ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken kewajibane setunggale tiyang kangge nglampahaken panggawe, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean tembung kudu, perlu, wajib, kedah, suwadine lan panunggalane.
Umpamie :
kudu ndaftar dikit
perlu diperhatekaken
wajib ningkataken
d) kesanggeman
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna kesanggeman ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken kesanggeman setunggale tiyang kangge nglampahaken panggawe, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean tembung bisa, saged, mampu, gelem, sedia, purun, lan panunggalane.
Umpamie :
bisa mbina
saged mbimbing
mampu micareng
gelem nukokaken
sedia nyampekaken
purun sesarengan
e) keijinan
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna keijinan ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken keijinan setunggale tiyang kangge nglampahaken panggawe atanapi paripolah lan biasae ditengeri kaliyan pianggean tembung oli, kena, mangga, sumangga, kenging, lan panunggalane.
Umpamie :
oli balik
kena mangkat
mangga dahar
sumangga nepangaken
kenging mlebet
f) tingkat
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna tingkat ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken mutu, hubungan punika jumblah setunggale hal lan biasae ditengeri kaliyan pianggean tembung kirang, langkung, rada, temen, pisan, pindah, paling, lan panunggalane.
Umpamie :
kurang pinter
rada gede
cilik temen
amba pisan
paling pantes
g) tidakan
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna tindakan ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken tindakan kang dialami dening setunggale tiyang selebete nglampahaken panggawe, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean tembung lagi, siweg, ajeng, tes, nembeke, dau bae, lan panunggalane.
Umpamie :
lagi blajar
arep lelayan
tes jalan-jalan
nembe mangan
h) kewontenan
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna kewontenan ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken kewontean setunggale hal, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean tembung pemanis kados dene ngicis, mbrojo, nggeteng lan panunggalane.
Umpamie :
putih ngicis
ireng geteng
suker nggerit
i) pengenal
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna pengenal ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken pengenal setunggale hal atanapi barang kang wonten, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan struktur D-M (diterangaken – nerangaken).
Umpamie :
gedong sekolah
masaiswa jurusan bahasa
Lurah Kebon Danas
Bupati Cirebon
j) asal
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna asal ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken asal saking setunggale hal atanapi barang kang wonten, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan kesanggeman struktur punika diseseli kaliyan preposisi saking.
Umpamie :
trasi Cirebon
beras Cianjur
oncom Bandung
opak Kuningan
k) jumblah
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna jumblah ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken jumblah setunggale hal atanapi barang kang wonten, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan tembung wilangan.
Umpamie :
patang kodi
limang lusin
telung kintal
rong glemek
l) resiprokal (wewalesan)
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna resiprokal ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken wewalesan setunggale hal.
Umpamie :
genten gitik
silih asih
gilir gumanti
m) pemilihan
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna pemilihan ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken pilihan setunggale hal atanapi barang kang wonten, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean konjungsi, tah, atawa, atanapi, mbuh lan sapanunggalane.
Umpamie :
arep sekolah tah ora
kiyan atawa engko
rama atanapi mimi
bengi mbuh isuk
n) pemungkir
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna pemungkir ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken mungkiri setunggale hal atanapi barang kang wonten, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean konjungsi, mboten, tan, datan, ora, during, beli, moal, lan sapanunggalane.
Umpamie :
mboten mlebet
tan winasis
ora gelem
durung teka
beli tuku
moal diupai
datan wonten
o) aspek inkoatif
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna aspek inkoatif ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken makna kang tinemtos setunggale hal atanapi barang kang wonten, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean tembung kang nyatakaken makna aspek.
Umpamie :
plas mangkat
slusup manjing
bruk ditaruh
cleng nyonglot
ces ademe
p) spontanitas
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna spontanitas ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken ujug-ujug dumadose setunggale hal, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean konjungsi, ndadak, ndadak-ndadak, ndadak sekala, ujug-ujug, tiwa-tiwa, lan sapanunggalane.
Umpamie :
ndadak sekala mlayu
tiwa-tiwa ambruk
ujug-ujug nempiling
q) habituatif
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna habituatif ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken makna habituasi setunggale hal, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean konjungsi, ora ilok, biasae, seringe, iloke, prantine, lan sapanunggalane.
Umpamie :
ora ilok liwat
biasae nembang
iloke mangkat
prantine lunga
seringe liwat
r) modalitas kepestian
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna kepestian ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken kepestian lumangsunge atanapi dumadose setunggale hal, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean konjungsi, temtu, temtos, mbokat, mbokat bae, mbok menawi, mumkin, menawa, kaya-kaya, lan sapanunggalane.
Umpamie :
temtu ngupai
pasti bisa
mbokat duwe
bokat mene
mbokat bae gelem
menawa wani
mbok menawi tulus
s) hamham
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna ham-ham ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken ragu-ragu atanapi mangmang marang dumadose setunggale hal, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean tembung kang nyatakaken keragu-raguan.
Umpamie :
rupane wis teka
kaya-kaya telung glintir
delengane sih mrana
t) pengajeng-ajeng
Hubungan makna antarunsur frasa verbal kang gadah makna pengajeng-ajeng ngrupiaken frasa verbal kang nyatakaken pengajengan dumadose setunggale hal, hubungan punika biasae ditengeri kaliyan pianggean tembung kang nyatakaken pengajengan, kados dene : mugi-mugi, moga-moga, mugia, mugi, lan sapanunggalane.
Umpamie :
muga-muga lulus
mugia ketampi
mugi angsal kawijujengan
c. Frasa Adjektival (FAd)
Frasa adjektival nggih niku frasa kang gadah distribusi kang sami kaliyan golongan adjektiva. Umpamie :
Hubungan makna Antarunsur Frasa Adjektiva
Dumasar asil saking penelitian, frasa adjektiva gadah hubungan makna kados teng andap puniki.
a. Jumblah
Umpamie :
lega lan bersih
males uga mblegedud
abang karo ijo
b. Pemilihan
Umpamie :
gede tah cilik
emong atanapi sungkan
c. Tingkat
Umpamie :
rada lega
wani kasep
kuning pisan
enak nemen
d. Undagan
Umpamie :
tambah bengi
mangkin susah
sering lara
wuwuh sue
e. Pemungkir
Umpamie :
ora wani
moal manut
durung sugih
mboten tulus
f. Aspek
Umpamie :
padang linglang
abang branang
kuning pling
peteng njimet
d. Frasa Keterangan (FK)
Frasa keterangan nggih niku frasa kang gadah distribusi kang sami kaliyan golongan keterangan.
Umpamie :
wingi isuk
mau bengi
arep mangan
nembe teka
awan kiyen
e. Frasa wilangan
Frasa wilangan nggih niku frasa kang gadah distribusi kang sami kaliyan golongan wilangan.
Umpamie :
rong unting kangkung
telung lembar godong salam
sebotol kecap manis
limang bengket suket
patang glondong kelapa
f. Frasa Ajeng (FA)
Frasa ajeng biasa dipurwai/diawiti kaliyan tembung konjungsi minangka setungale tanda. Konjungsi punika dikintil dening tembung atanapi frasa golongan nominal, verbal, wilangan, atanapi keyterangan minangka tanda atanapi aksise.
Umpamie :
ning sewijineng dina
sing awit wingi isuk
kaliyan kebingahan
saking Cerbon
kelawan cermat

0 komentar:

Posting Komentar

logo
Copyright © 2012 Basa Cerbon ~ اللغة سيريبون ~ يودى الشريف.
Blogger Template by Clairvo